ABŞ artıq yüz ildən çoxdur ki, TNT-dən həm silah istehsalında, həm də faydalı qazıntıların hasilatında istifadə edir. Əvvəllər bu maddə bol və kifayət qədər ucuz idi. Lakin TNT istehsalı təhlükəli tullantılar yaradırdı, buna görə də 1980-ci illərin ortalarında ABŞ Müdafiə Nazirliyi ölkədəki sonuncu trotil zavodunu bağladı.

Bundan sonra amerikalılar əsasən Çin, Rusiya, Polşa və Ukraynadan idxala arxalanmağa başladılar. Bu ölkələr TNT-ni ucuz qiymətə təklif edir, təhlükəli tullantıların utilizasiyasını isə özləri həyata keçirirdilər.

Digər mühüm mənbə isə ABŞ ordusunun vaxtaşırı sıradan çıxardığı döyüş sursatları – piyada əleyhinə minalar, mərmilər və bombalardan çıxarılan trotil idi.

Lakin Rusiya-Ukrayna müharibəsindən sonra bu təchizat sxemlərinə etibar etmək mümkün deyil. Məsələn, Polşanın istehsal etdiyi trotilin böyük hissəsi indi Ukraynaya göndərilir və orada hərbi ehtiyaclara sərf olunur. Eyni zamanda Rusiya və Çin ABŞ-a ixracı dayandırıblar.

ABŞ ordusu isə Rusiya-Ukrayna müharibəsindən çıxardığı nəticələrə əsaslanaraq köhnə silahları arsenalda saxlamağa qərar verib.

Mülki sektorda vəziyyət bir qədər yeni texnologiyalar hesabına yüngülləşir. Əvvəllər əl ilə aparılan hesablama işləri indi dronlar, 3D skanerlər və kompüterlər vasitəsilə daha tez və dəqiq yerinə yetirilir. Bu texnologiyalar hansı işlər üçün nə qədər partlayıcı maddə lazım olduğunu müəyyənləşdirir.

ABŞ hərbçiləri həmçinin ölkə daxilində partlayıcı maddələrin istehsalını artırmaq üçün "davamlı səylərin” görüldüyünü bildirirlər.

Daha əvvəl UNIAN yazmışdı ki, Ukraynanın demək olar, bütün özəl müdafiə sənayesi müəssisələri silah ixracının açılmasını gözləyir. Əsas hədəf bazarlar isə NATO üzvü ölkələr hesab olunur.

Bundan başqa, Ukraynadakı vəziyyət Almaniyanın Rheinmetall şirkətini Avropanın ən böyük sursat istehsalı zavodunu açmağa sövq edib. Ekspertlər zavodun illik 350 min mərmi istehsal gücünə malik olacağını gözləyirlər.

Qaynarinfo-dan qeyd:

TNT qıtlığının gələcəkdə silah bazarına və müharibələrin gedişatına təsiri bir neçə istiqamətdə özünü göstərə bilər:

1. Silahların qiymətinə təsir – TNT partlayıcı maddələrin əsas komponentlərindən biridir. Qıtlıq yarandıqca raket, mərmi, mina və digər sursatların istehsalı bahalaşacaq. Bu isə qlobal silah bazarında qiymətlərin artmasına gətirib çıxaracaq.

2. İstehsal həcmlərinin azalması – TNT istehsalı çətinləşdikdə, böyük dövlətlərin belə silah ehtiyatlarını əvvəlki tempdə doldurması mümkün olmayacaq. Kiçik dövlətlər isə ümumiyyətlə bu silahları daha az əldə edə biləcəklər.

3. Yeni texnologiyalara keçid – Qıtlıq dövlətləri alternativ partlayıcı maddələr və yeni nəsil sursatlar hazırlamağa vadar edəcək. Məsələn, daha güclü sintetik partlayıcılar və ya enerji əsaslı silahların inkişafına maraq arta bilər.

4. Müharibələrin gedişatına təsir – Əgər münaqişə tərəflərindən biri sursat çatışmazlığı ilə üzləşsə, uzunmüddətli döyüş əməliyyatlarını davam etdirməkdə çətinlik çəkəcək. Bu, ya diplomatik danışıqlara məcbur edəcək, ya da alternativ silah üsullarına (dronlar, kiberhücumlar, yüksək dəqiqlikli raketlər) üstünlük veriləcək.

5. Qara bazarın genişlənməsi – TNT və onun alternativlərinin qıtlığı silah qaçaqmalçılığına şərait yaradacaq. Qeyri-leqal yollarla silah əldə etmək istəyən tərəflər üçün qara bazar daha da cəlbedici olacaq.

Sonda demək olar ki, TNT qıtlığı təkcə hərbi sənaye üçün yox, beynəlxalq münasibətlər üçün də yeni balans yarada bilər. Güclü ölkələr alternativ axtarışına yönələcək, zəif ölkələr isə silah təminatında daha asılı vəziyyətə düşəcək.

Alpər