ABŞ və Rusiya arasında hazırlanmış birgə "sülh planı” Ukraynadakı müharibəni sona çatdırmaqla ABŞ Prezidenti Donald Tramp üçün müqavilənin imzalanması qarşılığında 300 milyard dollarlıq bonus gətirə bilər.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Foreign Policy” üçün Avropa Beynəlxalq Münasibətlər Şurasının geoiqtisadi məsələlər üzrə baş elmi əməkdaşı və köşə yazarı yazır.

Planın böyük hissəsi dondurulmuş rus aktivlərinə aiddir. Hazırda problem artıq mərkəzi Rusiya bankının aktivlərinin müsadirə ediləcəyi deyil, onların kimin tərəfindən əldə olunacağı ilə bağlıdır. Ümumilikdə rus aktivlərinin həcmi təxminən 300 milyard dollar təşkil edir və əsasən Avropa İttifaqının institutlarında saxlanılır. Trampın "sülh planına” görə, bu pul Vaşinqton üçün imza bonusu kimi xidmət edəcək ki, bu da ABŞ prezidentinin razılaşmanı tez imzalamağa niyə maraqlı olduğunu izah edə bilər.

Razılaşmaya görə, ABŞ şirkətləri Ukraynanın bərpasını maliyyələşdirmək üçün 100 milyard dollar dondurulmuş rus aktivləri əldə edəcək, ABŞ hökuməti isə bərpa layihəsinin gəlirinin 50%-ni alacaq. Qalan təxminən 200 milyard dollar isə ABŞ və Rusiya arasında investisiya vasitəsi kimi istifadə olunacaq. Eyni zamanda, Avropa vergi ödəyiciləri Ukraynanın bərpası üçün əlavə 100 milyard dollar xərcləri qarşılaya biləcək.

Ukrayna Avropaya investisiya etmək üçün rus aktivlərinə ehtiyac duyur

Beynəlxalq Valyuta Fondu hesab edir ki, Ukrayna 2026-27-ci illərdə büdcə çatışmazlığı ilə üzləşəcək – 65 milyard dollar, hərbi avadanlıq və sursatı nəzərə almadan və hələ heç bir maliyyə mənbəyi təsdiqlənməyib. Hərbi xərcləri də əlavə etsək, növbəti iki il ərzində maliyyə çatışmazlığı 155 milyard dollara çata bilər.

ABŞ bu prosesdən kənarda qaldığı üçün və Ukraynanın daxili gəlirləri müharibədən yaranan xərcləri qarşılamağa yetərli olmadığı üçün Avropa Ukraynaya büdcə çatışmazlığını doldurmaqda kömək etməlidir.

Avropanı təşviq etmək üçün Kiyev 17 noyabrda gələcək 10 il ərzində 100 Fransa istehsalı "Rafale” qırıcı təyyarəsi almağı planlaşdırdığını açıqlayıb. Bir neçə həftə əvvəl isə Ukrayna hökuməti 150 İsveç istehsalı "Gripen” qırıcılarının alınması barədə razılaşma əldə etdiyini bildirmişdi.

Ukrayna Aİ ölkələrinə açıq göstərir ki, mərkəzi Rusiya bankının dondurulmuş rezervlərini düzgün istifadə edir və blok bu aktivlərlə Kiyevin xəzinəsini doldurarsa, düzgün istifadə olunacaq.

Trampa rus aktivləri lazımdır, çünki o, pulu sevir

ABŞ yalnız rusların dondurulmuş aktivlərinin 1,5%-inə – təxminən 5 milyard dollara – sahibdir, halbuki Aİ ölkələri birlikdə aktivlərin üçdə qismini idarə edir. Bu o deməkdir ki, təklif olunan sxem Vaşinqtonun bu aktivlər üzərində Aİ hüquqlarını əldə etməsinə imkan verir.

Bəzi ekspertlər bu planın həyata keçməyəcəyini ümid edir, lakin bu çox optimist yanaşma ola bilər. ABŞ, Aİ-yə təzyiq göstərərək yayda tətbiq etdikləri tarif təhdidləri kimi bu aktivlərin sərbəst buraxılmasını tələb edə bilər.

Belə təzyiqə nümunələr var: 2012-ci ildə Belçikada yerləşən SWIFT maliyyə şəbəkəsi Vaşinqtonun güclü təzyiqi altında İran bankları ilə əlaqələri kəsməkdən başqa çarə tapa bilməmişdi.

Ukrayna üçün nəticələr

Trampın "sülh planının” maliyyə hissəsi və razılaşmanın digər detalları Ukrayna üçün fəlakətli ola bilər. ABŞ-ın dondurulmuş rus aktivlərini mənimsəməsi Kiyevin yeganə etibarlı maliyyə mənbəyi – Aİ tərəfindən təmin edilmiş təzminat kreditini kəsə bilər.

Əgər ABŞ-Rusiya planı sülh gətirməzsə, bu ehtimal çox yüksəkdir, çünki planın zəif və ya mövcud olmayan təhlükəsizlik zəmanətləri var – Kiyev üçün hərbi xərcləri maliyyələşdirmək çətin olacaq.

İronik olaraq, Ukrayna yeni Birləşmiş Valyuta Fondu ilə kredit üzrə danışıqlara başlayıb – bu, beynəlxalq donorlar üçün kritik addımdır. Lakin ABŞ Fonddakı ən böyük pay sahibidir, bu da Trampın dəstəyi olmadan yeni kreditin mümkün olmadığını göstərir.

Bundan əlavə, Birləşmiş Valyuta Fondu yalnız borcunu qaytara biləcək ölkələrə kredit verə bilər. Aİ kreditini əldə etmədən Kiyev bu kriteriyanı necə yerinə yetirəcəyini aydın göstərə bilmir.

ABŞ-Rusiya planının taleyi Aİ-nin rus aktivlərini tez bir zamanda müsadirə etmə qabiliyyətindən asılıdır. Əgər Belçika əvvəlki mövqeyindən çəkilərsə və Avropa İttifaqı təzminat kreditini sürətlə təmin edərsə – bir neçə gün ərzində, həftələrlə deyil – blok Trampın planının əsas maddələrindən birini önəmsiz edə bilər və Kiyev və Avropa üçün təhlükəli bu planın marağını əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdıra bilər.

Əvvəlki Aİ sammiti Kiyevə dondurulmuş rus aktivləri müqabilində təzminat kreditinin verilməsində uğur gətirməyib, çünki aktivlərin böyük hissəsi Belçikada saxlanılır və orada müqavimət mövcuddur. Növbəti Aİ liderləri sammiti 18 dekabrda keçiriləcək və bu məsələ yenidən gündəmə gələcək.

Avropanın Ukraynaya yardımın alternativ mənbələrini tapmaq məqsədilə Avropa Komissiyası üzv ölkələrin ümumi borcuna əsaslanan kredit və ikitərəfli qrant mexanizmi təklif edib. Lakin iqtisadçı Oleq Penzin qeyd edir ki, bu iki mənbə yalnız Ukraynanın yaxın bir il üçün ehtiyaclarının kiçik bir hissəsini ödəyə bilər.

Son zamanlarda enerji sektorunda dövlət vəsaitlərinin mənimsənilməsi ilə bağlı "Midas” qalmaqalı Ukraynanın nüfuzuna zərbə vurub və Kiyevin dəstəyini ləngitmək istəyən Aİ ölkələrinə əlavə arqument verib.

Alpər