Kiçik oxcüllütlər rekord qıran fasiləsiz miqrasiyalarını davam etdirmək üçün "autofagiya” adlanan bir mexanizmi işə salır. Bu proses zamanı quşlar daxili maddələr mübadiləsi sistemlərinin bir hissəsini parçalayaraq enerji ehtiyatı yaradır. Bu inanılmaz fizioloji dəyişiklik onları "ultramarafonçu havacılar”a çevirir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, kiçik oxcüllütləri təbiətin ən dözümlü uçan canlıları kimi asanlıqla təsvir oluna bilər. Bu cəsur sahil quşları Arktikdakı çoxalma bölgələrindən Avstraliya və Yeni Zelandiyadakı qışlama yerlərinə doğru inanılmaz bir səyahətə çıxır. Qeyd olunan ən uzun fasiləsiz uçuş rekorduna sahib olan bu quşlar 11 min kilometrlik məsafəni bir həftədən çox müddətdə, yerə enmədən qət edirlər.

Bu epik miqrasiya o qədər çətin prosesdir ki, bəzi qorxulu hallar da baş verir. Məsələn, quşlar səyahəti tamamlamaq üçün bəzən sözün əsl mənasında öz bədənlərinin bəzi hissələrini "yemək” məcburiyyətində qalırlar.

Özünü yeyən maşın: autofagiya və orqanların kiçilməsi

Şimal yarımkürəsinin yayını Şimal qütbündə keçirən kiçik oxcüllütləri bu dövrdə bol qidalanır və çoxalır. Lakin sentyabrda soyuqlar düşdükdə, onlar okean üzərindən yerə enmədən cənuba doğru uçmağa başlayırlar. Bu uzun səfərdə sağ qalmaq üçün əsas şərt möhtəşəm yağ ehtiyatlarıdır.

1998-ci ildə aparılan bir elmi tədqiqat sahil içik oxcüllütlərinin (Limosa lapponica baueri) bu heyrətamiz dözümlülüyünün fizioloji sirlərini üzə çıxardı. Pasifik okeanı üzərindən yeni miqrasiyaya başlayan quşların bədənlərinin təxminən 55 faizinin yağdan ibarət olduğu müəyyən edildi ki, bu da quşlar arasında qeydə alınan ən yüksək göstəricilərdən biridir.

Tədqiqatçıları daha çox təəccübləndirən isə quşların yağ ehtiyatlarını artırarkən orqanlarında baş verən dramatik kiçilmə idi. Miqrasiya edən quşların həzm sistemi orqanları (qaraciyər, böyrəklər, bağırsaqlar və daşlıq) nəzərəçarpacaq dərəcədə kiçilir, lakin uçuş üçün həyati əhəmiyyət daşıyan döş əzələləri və ürək toxuması sağlam qalır.

Görünən odur ki, kiçik oxcüllütləri uçuş zamanı ehtiyac duymadıqları daxili orqanlarının bir hissəsini parçalayaraq "əlavə yanacaq” kimi yağ depolamaq üçün yer açırlar. Bu prosesi yunan dilində "özünü yemə” mənasını verən autofagiya adlanan hüceyrəvi mexanizmlə həyata keçirirlər. Autofagiya orqanizmin hüceyrə və toxumalarını yenidən emal etdiyi, adətən həddindən artıq aclıq və ya intensiv fiziki fəaliyyət zamanı aktivləşən həyati bir prosesdir.

Kiçilən orqanlar yenidən böyüyür

Bu inanılmaz fədakarlıqdan sonra quşlar təyinat nöqtəsinə çatdıqda kiçilmiş orqanlarını sürətlə bərpa edə bilirlər. Beləcə, dərhal qidalanmağa başlayaraq növbəti miqrasiya dövrünə hazırlaşmaq üçün fiziologiyalarını yeniləyirlər.

Sahil kiçik oxcüllütləri heyvanlar aləmində fasiləsiz miqrasiya uçuşu üzrə rekordu hələ də əllərində saxlayırlar. Son rekord 2022-ci ildə qeydə alınıb: tək bir quş Alyaska ilə Tasmaniya arasındakı 13 min 560 kilometrlik məsafəni cəmi 11 günə qət edib.

Aydın