Təbaşir dövrünün sonlarında Şimali yarımkürənin faunasına əsasən tiranozavrlar, hadrozavrlar və keratopslar üstünlük təşkil edib. Uzun müddət tiranozavrın yalnız Şimali Amerikaya məxsus dinozavr olduğu düşünülürdü. Lakin London Universitet Kollecinin alimləri tərəfindən aparılan yeni tədqiqat bu nəhəng yırtıcıların əcdadlarının Asiyadan gəldiyini ortaya qoyub.

Qaynarinfo xəbər verir ki, tədqiqat "Interesting Engineering" jurnalında dərc olunub.

Tiranozavrların haradan gəldiyi müəyyənləşib

Jurnalın yazdığına görə, tədqiqatçılar süni intellekt modelləşdirməsindən istifadə edərək tiranozavrların mənşəyini analiz ediblər. Nəticələrə əsasən, qədim tiranozavrlar təxminən 70 milyon il əvvəl Asiyanı Şimali Amerika ilə birləşdirən quru körpüsü - hazırkı Berinq boğazı üzərindən keçərək yeni ərazilərə yayılıblar.

Tədqiqatın baş müəllifi Kassius Morrison qeyd edib ki, tiranozavrların coğrafi mənşəyi paleontoloqlar arasında uzun müddət müzakirə mövzusu olub. Bu tədqiqat nəticəsində aydın olub ki, bu yırtıcılar Asiyadan gəlib və Berinq boğazı vasitəsilə müasir Alyska ərazisinə daxil olublar.

Əldə olunan nəticələr, tiranozavrın Asiya mənşəli Tarbosaurus ilə daha yaxın təkamül əlaqəsinə malik olduğunu göstərən əvvəlki araşdırmalarla üst-üstə düşür. Alimlər bildirirlər ki, Şimali Amerikada yüzlərlə tiranozavr fosili aşkarlansa da, onların birbaşa əcdadlarına dair qalıqların Asiyada hələ də tapılmadığı düşünülür.

Araşdırmada təkcə fosillərin yerləşmə yerləri deyil, həm də dinozavrların təkamül əlaqələri, Təbaşir dövrünün coğrafiyası və iqlim şəraiti, eləcə də fosil qeydlərindəki boşluqlar nəzərə alınıb ki, bu da nəticələrin daha dəqiq olmasına imkan verib.

Megaraptorların hekayəsi

Tədqiqatda meqaraptorlar da araşdırılıb. Bu dinozavrlar uzun barmaqları və 35 sm-ə çatan qarmaqlı caynaqları ilə seçilirdilər. Alimlər onların düşündükdən daha geniş ərazidə yayılmış olduğunu müəyyənləşdiriblər.

Tədqiqat göstərir ki, meqaraptorlar təxminən 120 milyon il əvvəl Asiyada meydana gəlib, daha sonra Avropaya və Cənub Qondvana (Afrika, Cənubi Amerika və Antarktida) yayılıblar. Maraqlıdır ki, bəzi regionlarda heç bir fosil tapılmasa da, meqaraptorların bir vaxtlar həmin yerlərdə yaşadığı ehtimal olunur.

Bu yırtıcılar öz anatomik xüsusiyyətlərinə görə digər tiranozavr qohumlarından fərqlənir və ehtimal edilir ki, fərqli ov heyvanlarını izləyiblər. Belə ki, Gonda çökəklərində gənc zauropodlarla, Laramidiyada isə tiranozavrlar triseratops, edmontozavr və ankilozavr kimi canlılarla ov edirdilər.

Maraqlıdır ki, həm tiranozavrlar, həm də meqaraptorlar 92 milyon il əvvəlki qlobal iqlim soyuması ilə eyni dövrdə sürətlə böyüyərək nəhəng ölçülərə çatmışdılar. Bu isə onların digər dinozavr qruplarından daha soyuq şəraitə uyğunlaşdıqlarını göstərir.

Tiranozavrın çəkisi 9 tona çata bilərdi, meqaraptorlar isə 10 metr uzunluğunda olurdular.

Böyükliyin sirri və əcdadlarının rolu

Tədqiqatın həmmüəllifi Çarli Şerer bildirib ki, nəticələr tiranozavrların necə və niyə Təbaşir dövrünün sonunda bu qədər böyüdüyünü anlamağa imkan verib. Onun sözlərinə görə, bu böyümə 90 milyon il əvvəl nəhəng karcharodontozavrların yox olması ilə əlaqəlidir. Bu yox oluş, görünür, tiranozavrlara böyüməyə mane olan ekoloji maneəni aradan qaldırıb.

Kontinentlər ayrıldıqca bu nəhəng yırtıcıların təkamül yolları da fərqlənib. Nəticədə, tiranozavrlar Asiya kimi regionlarda meqaraptorların yerini tutsalar da, Avstraliya və Patagoniya kimi ərazilərdə meqaraptorlar öz ekosistemlərində üstün yırtıcıya çevriliblər.

Aydın