Göydən artıq turşu yağışı deyil, daha təhlükəlisi yağır

Qaynarinfo xəbər  verir ki, keçmişdə kömür elektrik stansiyaları və avtomobillərdən havaya yayılan kükürd dioksid və azot oksid qazları atmosferdə həll olunaraq asid yağışlarına səbəb olurdu. Bu yağışlar göllərdəki balıq populyasiyalarını məhv etdi, meşələri quruddu və tarixi abidələri aşındırdı.

Hökumətlər bu problemi həll etmək üçün qaz emissiyalarını məhdudlaşdıran qanunlar qəbul etdilər. Bir çox ölkə kömür stansiyalarını bağladı və ya sərt ekoloji standartlara uyğunlaşmağa məcbur etdi. Lakin Ukrayna müharibəsi səbəbindən yaranan enerji böhranı Avropada kömürdən istifadənin yenidən artmasına gətirib çıxardı. Bununla belə, müasir kömür elektrik stansiyalarında quraşdırılan filtr sistemləri sayəsində asid yağışı problemi böyük ölçüdə nəzarət altına alınıb. Amma indi plastik tullantılar səbəbindən daha təhlükəli bir yağış növü - mikroplastik yağışları - meydana çıxıb.

Mikroplastiklər 2,5 mikrometrdən kiçik plastik hissəciklərdir və təbii dövriyyəyə qarışaraq su, hava və torpaq vasitəsilə insan orqanizminə daxil ola bilir. 2020-ci ildə ABŞ-da aparılan bir araşdırmaya görə, hər il Qərbi ABŞ-da yerləşən milli parklara və təbiət qoruqlarına 1 000 ton plastik parçacıqları düşür. Bu, hər il səmadan 300 milyon plastik şüşənin yerə yağmasına bərabərdir.

2023-cü ildə yayımlanan yeni tədqiqatlar göstərir ki, bu problem daha da dərinləşib. Yağış suyunda aşkar edilən mikroplastik miqdarı hətta Antarktikada da müşahidə edilib.

Elm adamlarının fikrincə, mikroplastik yağışların əsas mənbələri bunlardır:

Avtomobil yolları - Hərəkət edən avtomobillərin təkərləri, əyləc sistemləri və digər sintetik materialları aşındıqca mikroskopik plastik hissəciklər meydana gəlir və atmosferə qarışır.

Okean dalğaları - Dənizdəki plastik çirklənmə dalğaların çırpılması ilə havaya qarışır və atmosferə yayılır.

Sənaye tullantıları - Plastik istehsal və emal zavodlarından havaya buraxılan mikro hissəciklər küləklə birlikdə uzaq məsafələrə yayılır.

Bu hissəciklər yağış damlaları ilə birləşərək yerə düşür və su ehtiyatlarını çirkləndirir.

Mikroplastiklər insan orqanizminə hava, su və qida vasitəsilə daxil ola bilər. Araşdırmalar göstərir ki, bu hissəciklər xüsusilə endokrin (hormon) sisteminə zərər verərək, sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.

Mikroplastiklərin insan orqanizmində yarada biləcəyi təhlükələr:

Nəsil artırma problemləri - Hormonal balansı pozaraq sonsuzluq riskini artırır.

Sinir sisteminə təsir - Beyinə daxil ola bilən mikroplastiklər zəka və yaddaş problemlərinə səbəb ola bilər.

Xroniki xəstəliklər - Bədənə daxil olan kimyəvi maddələr xərçəng və ürək-damar xəstəlikləri riskini artıra bilər.

Elm adamları xəbərdarlıq edirlər ki, mikroplastiklərdən qurtulmaq daha da çətinləşir. Plastik istehsalının sürətlə artması və təbii mühitə yayılması bu təhlükənin illər ərzində daha da böyüyəcəyini göstərir.

1. Plastiksiz həyat tərzinə keçmək və alternativ materiallardan istifadə etmək.

2. Plastik çirklənməsini qəbul edərək qısalmış və xəstəliklərlə dolu bir həyata razı olmaq.

Hansı seçim edilərsə edilsin, gələcək nəsillərin taleyi bu qərarlardan asılı olacaq.