Dreyk boğazı Cənubi Amerikanın ən cənub nöqtəsi ilə Qərbi Antarktida yarımadası arasında yerləşən bir dəniz yoludur. XVI əsr səyyahı Ser Frensis Dreykin adını daşıyan bu keçid güclü fırtınaları və hündürlüyü 25 metrə çatan nəhəng dalğaları ilə tanınır.

Qaynarinfo "LiveScience" elmi jurnalına istinadən xəbər verir ki, Alfred Lansinq 1959-cu ildə nəşr olunan "Endurance: Shackleton's Incredible Voyage" adlı kitabında Dreyk boğazını "dünyanın ən qorxulu okean hissəsi" kimi təsvir edib. Təxminən 965 kilometr enində olan bu kanal ətrafdakı okeanlara nisbətən daha dar olduğuna görə, buradan keçən axınların sürəti artır. Eyni zamanda, Antarktida ətrafında qərbdən şərqə maneəsiz əsən cənub küləkləri də Dreyk boğazına çatdıqda daha da güclənir.

Küləklərin bu dar boğazdan keçməsi buranı təxminən 48 saata qət edən gəmilər üçün təhlükəli və hətta ölümcül dalğalar yaradır. Ən yaxşı halda belə, bu dalğalar "Dreyk sarsıntısı" adlanan, fasiləsiz enişli-yoxuşlu bir səfərə səbəb olur.

İngiltərədəki Şərqi Angliya Universitetində fiziki okeanoqrafiya professoru olan Karen Heyvud 2024-cü ildə Dreyk boğazından keçdikdən sonra "National Geographic" nəşrinə verdiyi açıqlamada deyib: "Axşam yeməyinə getdiyiniz zaman boşqablarınızın və digər əşyalarınızın sürüşməməsi üçün bütün masalara yapışqan materiallar qoyulduğunu görmək həmişə diqqət çəkir".

Heyvudun sözlərinə görə, Dreyk boğazı Atlantik, Sakit və Cənub okeanlarından gələn axınların birləşdiyi məkandır. Burada su kütlələri o qədər hərəkətlidir ki, adətən okeanlarda olan fərqli su qatları bir-biri ilə qarışır. Bu proses nəticəsində boğaz digər okean bölgələrinə nisbətən daha çox karbonu dərinliklərə çəkir.

"National Geographic" xəbər verir ki, dünya okeanları hər il insanların atmosferə buraxdığı karbonun 30%-dən çoxunu udur və Dreyk boğazı bu prosesin xüsusilə güclü olduğu yerlərdən biridir.

Boğaz eyni zamanda Antarktikanın soyuq qalmasında vacib rol oynayır. Əks halda, Cənubi Amerikadan cənuba doğru isti havanın irəliləməsi qarşısıalınmaz olardı. Araşdırmalar göstərir ki, Dreyk boğazı təxminən 49 milyon ilə 17 milyon il əvvəl açılıb və bu hadisə Antarktikada əhəmiyyətli soyuma prosesini sürətləndirərək nəhəng buz qatlarının formalaşmasına töhfə verib.

İngiltərədəki Sauthempton Universitetində fiziki okeanoqrafiya professoru olan Alberto Naveyra Qarabato "National Geographic"ə verdiyi açıqlamada, boğazdan keçərkən temperaturun nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağı düşdüyünü və bunun hətta gəmilərdəki insanlar üçün belə hiss olunduğunu bildirib. "Birdən-birə özünüzü bu buzlu dünyanın içində tapırsınız", deyə alim qeyd edib.

Beləliklə, boğazdakı güclü küləklər və burulğan axınlar dənizçilər üçün çətin və qorxulu şərait yaratsa da, eyni zamanda Antarktikanın soyuq iqlimini qoruyur. Lakin iqlim dəyişikliyi bu sistemi zəiflətməkdədir. Əgər Dreyk boğazının və onun sərt hava şəraitinin təsiri olmasaydı, donmuş qitənin hazırkı buz qatları xeyli az ola bilərdi.

Aydın