Bu hekayə — həm dərin psixoloji məna daşıyan, həm də çox məşhur bir urban əfsanədir. Onu tez-tez "qanaxma illüziyası təcrübəsi” və ya "psixoloji ölüm təcrübəsi” kimi təqdim edirlər.

Qaynarinfo xəbər verir ki, deyilənə görə, bir alim ölüm hökmü almış məhbusu təcrübə üçün razı salır: onu sakit, ağrısız şəkildə "qan itirməklə” öldürəcəyini deyir. Əslində isə o, sadəcə onun bədənində yüngül bir cızıq açır və altına damcılayan su qoyur. Məhbus damcıların səsini eşidərək elə bilir ki, qanı axır, getdikcə qanın bitdiyini aşılamaq üçün damcıların sürəti azaldılır, yekunda kəsilir və nəticədə məhbus psixoloji inamın gücü ilə — qorxu, stress və panika səbəbindən ürək tutmasından ölür.

Əhvalatın məqsədi insan şüurunun inancların fiziki reallığa təsirini göstərməkdir:

"İnsan ağlı reallıq kimi qəbul etdiyinə inanır və bu inam bədənə də hökm edir”.

Elmi baxımdan bu hadisənin heç bir təsdiqlənmiş faktı yoxdur.

Tarixi mənbələrdə, psixologiya arxivlərində və ya eksperimental tibbi sənədlərdə bu cür təcrübənin keçirildiyinə dair rəsmi məlumat mövcud deyil. Yəni bu, didaktik məqsədlə uydurulmuş bir hekayədir – insan düşüncəsinin və inancın gücünü simvolik şəkildə göstərmək üçün.

Hekayənin verdiyi dərs olduqca güclüdür:

Bizim inanclarımız bədənimizə və taleyimizə təsir edə bilər.

Qorxu ölüm qədər təhlükəlidir, çünki beyin onu real təhlükə kimi qəbul edir.

Əksinə, ümid və müsbət düşüncə insanı sağ qala və qalib gələ biləcək vəziyyətə gətirə bilər.

"Məğlubiyyəti düşünən artıq uduzub, qalibiyyəti düşünən isə artıq ona bir addım atıb”.

Əlbəttə dostum. Gəlin bu məşhur "psixoloji ölüm təcrübəsi” hekayəsini elmi baxımdan addım-addım açaq.

1. Nocebo effekti — inamla "özünü zəhərləmək”

Bu hadisənin əsas psixoloji mexanizmi nocebo effekti adlanır (latınca "zərər verəcəyəm” deməkdir).

Bu, placebonun əksi kimi işləyir:

Placebo — bir adam "mənə kömək edəcək” deyə inanır və bədəni sağalmağa başlayır.

Nocebo isə əksinə — "mən öləcəyəm”, "mənə pis olacaq” kimi inam bədəni məhvə aparır.

Yəni məhbus beynində "qan itirirəm, ölürəm” fikrini o qədər güclü şəkildə qəbul edir ki, bədəni bu inancları reallıq kimi yaşamağa başlayır.

2. Avtonom sinir sisteminin reaksiyası

İnsan orqanizmi stresi fiziki təhlükə kimi qəbul edir.

Həyati qorxu yarananda bunlar işə düşür:

- ürək döyüntüsü artır,

- qan təzyiqi dəyişir,

- tənəffüs qeyri-sabitləşir,

- beyin oksigen aclığına düşür,

- adrenalin və kortizol ifrazı yüksəlir.

Uzunmüddətli, güclü qorxu vəziyyəti ürək çatışmazlığına və ya infarkt riskinə səbəb ola bilər — xüsusilə yüksək stresə dözümsüz insanlarda.

3. Psixoloji təzyiq və "təhlükə illüziyası”

Məhbusun vəziyyəti tam şəkildə sensor manipulyasiya üzərində qurulub:

Gözlə görə bilmədiyi, amma eşitdiyi damcı səsləri – beynində qanaxma obrazını yaradır;

Bədən bağlanıb, qaçış yoxdur, nəzarət hissi sıfırdır;

Alimin "ölüm” fikrini təlqin etməsi — inancı daha da möhkəmləndirir.

Beyin reallıqla illüziyanı ayıra bilmir, çünki emosional vəziyyət (qorxu) məntiq hissini tamamilə bloklayır.

4. Nəticə: ölüm inamdan doğur

Nəticədə insan fiziki səbəbdən deyil, psixoloji qənaət nəticəsində ölür.

Buna bənzər real hallar tibbi ədəbiyyatda "psixogen ölüm” (psychogenic death) kimi qeyd olunur — yəni insan ümidi və yaşamaq istəyini itirdiyi üçün orqanizmi tədricən "söndürür”.

5. Hekayənin simvolik dərsi

İnam həm öldürə, həm dirildə bilər.

Biz nəyi reallıq kimi qəbul ediriksə, beyin onu fiziki dünyada gerçəyə çevirir.

İnsan düşüncəsi bədəni idarə edir — qorxu, inam, ruh düşkünlüyü və ya əzm, hamısı birbaşa fizioloji nəticələr yaradır.

"Bədən ağlın əmrini yerinə yetirir — ağıl "mən bitdim” deyərsə, bədən də dayanır; ağıl "mən davam edirəm” deyərsə, bədən güc tapır”.

Alpər