Böyük müharibənin başlanmasından sonra dünya korporasiyaları Rusiyadakı bizneslərini ixtisar edəcəklərini və ya tamamilə dayandıracaqlarını elan etmişdilər. Lakin 3,5 il keçməsinə baxmayaraq, cəmi 12% xarici şirkət tam şəkildə Rusiya bazarından çıxıb. Qalanların içində ən çox qazananlar kimlərdir?

Qaynarinfo bu barədə Epravda.com-un materialını təqdim edir:

Rusiyanın Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı işğalı beynəlxalq biznes üçün də sərhəd oldu. Məsələn, "Nike” Rusiyanı demək olar ki, dərhal tərk etdi və bu addıma görə Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskidən təşəkkür aldı. "Carlsberg” və IKEA kimi digərləri isə bazarı tərk etmək üçün illərlə vaxt sərf etdilər.

Eyni zamanda, "Leroy Merlin” kimi şirkətlər çıxışı yalnız imitasiya etdilər. Coca-Cola, "Mondelez International” (Oreo, Milka istehsalçısı) və "Raiffeisenbank” isə verdikləri sözlərə baxmayaraq, Rusiyanı tərk etmədilər.

Kimlər çıxdı, kimlər qaldı?

"KSE Institute”un hesablamalarına görə, 2025-ci ilin yayına qədər təhlil edilən 4177 şirkətdən yalnız 503-ü Rusiyanı tam tərk edib (12%). Onların 2021-ci ildəki illik gəliri 110 mlrd dollar idi və 590 min insanı işlə təmin edirdilər. 2326 şirkət (55%) hələ də Rusiyada fəaliyyət göstərir, 1377-si isə çıxış və ya ixtisar prosesindədir.

Şirkətlərin ümumi gəliri 2021-ci ildəki 318 mlrd dollardan 2023-cü ildə 193 mlrd dollara düşsə də, xalis mənfəət demək olar ki, dəyişməyib (2021-ci ildə 18,4 mlrd, 2023-cü ildə 16,7 mlrd dollar). Ödənilən mənfəət vergiləri isə artıb – 5,4 mlrd-dan 6,4 mlrd dollara.

60 milyard dollar vergi – Putinin büdcəsinə

2024-cü ildə xarici şirkətlərin Rusiyadakı gəliri 201 mlrd dollar təşkil edib, xalis mənfəət isə son üç ilin rekorduna – 19,5 mlrd dollara çatıb. Həmin il şirkətlər Rusiyanın büdcəsinə ən azı 20 mlrd dollar vergi ödəyiblər. Ümumilikdə isə işğalın başlanmasından bəri 60 mlrd dollardan çox. Bu məbləğ Rusiyanın 2025-ci il hərbi büdcəsinin yarısına bərabərdir.

Ən böyük korporativ "donorlar” ABŞ və Almaniyadır – yəni Ukraynaya ən çox yardım edən iki ölkə eyni zamanda Rusiyanın iqtisadiyyatını maliyyələşdirirlər. 2024-cü ildə ABŞ şirkətlərinin payı 19% olub (38 mlrd dollar gəlir, 1,2 mlrd dollar vergi). Alman şirkətləri isə 19 mlrd dollar qazanıb və 594 mln dollar vergi ödəyib.

Ümumilikdə, Aİ şirkətləri 93,5 mlrd dollar gəlir əldə edib və 2,64 mlrd dollar vergi ödəyiblər. Ekspertlər yazır: "Aİ Ukraynaya hər 13 dollar yardım edəndə, şirkətləri hələ də Rusiyaya 1 dollar vergi ödəyirlər”.

Bu boşluqları isə Çin və Türkiyə şirkətləri doldurur. 2024-cü ildə ən çox qazanan 20 xarici şirkətdən 6-sı Çinin olub, onların 5-i avtomobil istehsalçısıdır.

Bankların "qızıl damarı”

Xarici banklar Rusiyada qalaraq Kremlin büdcəsinə milyardlarla dollar qazandırırlar. 2024-cü ildə onların ümumi mənfəəti 3,4 mlrd dollar olub. Ən çox qazanan isə Avstriyanın "Raiffeisenbank”ıdır – 1,54 mlrd dollar.

Bank yalnız qalmayıb, həm də mobilizə olunan rus əsgərlərinə kredit güzəştləri verib, sənədlərdə işğal olunmuş əraziləri "Rusiya vilayətləri” kimi göstərib və hətta işğala "xüsusi hərbi əməliyyat” deyib. Bundan başqa, OTP Bank (Macarıstan), ICBC və Bank of China da yüzmilyonlarla dollar qazanc əldə ediblər.

Maliyyə sektoru xarici şirkətlər arasında Rusiyaya ən çox vergi ödəyən sahədir – 2024-cü ildə 1,28 mlrd dollar.

FMCG nəhənglərinin qazancı

Sürətli tədavüllü istehlak malları sektoru (FMCG) 2024-cü ildə 32,7 mlrd dollar gəlir əldə edib və 670 mln dollar vergi ödəyib. Burada əsas şirkətlər – "Nestlé”, "Mars”, "Procter\&Gamble”, "Leroy Merlin” və "Metro”dur.

Məsələn, "PepsiCo” 2022-ci ildə Rusiyanı tərk etdiyini elan etsə də, əslində bazarda qalıb, məhsullarını yeni adlarla satıb və 2023-cü ildə hətta yeni zavod açıb. Onun "Vimm-bill-dann” adlı törəmə şirkətinin mənfəəti 2,6 dəfə artaraq 4,7 mlrd dollara çatıb.

"Mondelez International” da eyni addımı atdı – çıxış vəd etsə də, 2025-ci ilin fevralında dərc olunan illik hesabatında artıq bu öhdəliyi xatırlatmadı. Coca-Cola da formal olaraq çıxsa da, törəmə şirkəti Coca-Cola HBC vasitəsilə "Добрый СоІа” brendi altında bazarı ələ keçirib. Bu içki indi Rusiyada ən çox satılan qazlı içkidir (13% bazar payı).

Hesabatların gizlədilməsi

"KSE Institute” qeyd edir ki, iri şirkətlər getdikcə maliyyə hesabatlarını gizlətməyə başlayıb. 2021-ci ildə Rusiyada fəaliyyət göstərən 100 ən böyük şirkətdən 86-sı hesabat verirdisə, 2024-cü ildə bu rəqəm iki dəfə azalıb – cəmi 43 şirkət qalıb.

Bəzi hallarda isə, məsələn, Polşanın LPP şirkətində, biznesin formal satıldığı, amma əslində idarəetmənin saxlanıldığı barədə şübhələr mövcuddur.

Ekspertlərin qənaətinə görə, hesabatların gizlədilməsi reputasiya itkisini azaltmaq və Kremlin iqtisadi dəstəyinin real miqyasını ört-basdır etmək cəhdidir.

Alpər