İxracda bir milyardlıq hədəf

Qeyd edək ki, hesabat dövründə əsas ixrac olunan meyvə-tərəvəz məhsulları 157.2 milyon dollar dəyərində pomidor (144 min ton), 100.4 milyon dollar dəyərində meşə fındığı (13.5 min ton), 50.2 milyon dollar dəyərində alma (71.4 min ton ), 34.1 milyon dollar dəyərində xurma (47.7 min ton), 28.2 milyon dollar dəyərində kartof (70.9 min ton), 7.2 milyon dollar dəyərində nar (8 min ton) olub.

Bəs ümumilikdə Azərbaycanın meyvə-tərəvəz ixracında potensialımız necədir? Yaxın gələcəkdə ixracı bir milyarda çatdırmaq mümkündürmü?

İqtisadi Resursların Öyrənilməsi Mərkəzinin sədri, iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Ruslan Atakişiyevin sözlərinə görə, Azərbaycanın qeyri-neft ixracında kənd təsərrüfatı məhsulları, xüsusən də meyvə-tərəvəz mühüm yer tutur: "Meyvə-tərəvəzdə ənənəvi bazarımız Rusiyadır. Rusiyaya ixracın artmasının səbəbi Qərbin tətbiq etdiyi sanksiyalardır. O cümlədən Azərbaycan məhsullarının ixracı Körfəz ölkələrinə - Bəhreyn, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi, Səudiyyə Ərəbistanı, Oman kimi ölkələrə də həyata keçirilir. Gələcək üçün uzunmüddətli perspektiv Avropa bazarıdır. Oraya da məhsul ixracının artırılması planlaşdırılır. Sadəcə, Avropa bazarına ixrac üçün tələblər çoxdur. Bir sıra standartlar var ki, onlara riayət olunmalıdır. Bu da sahibkarlar üçün çətin olduğundan marağı aşağı salır”. 

R.Atakişiyev bildirdi ki, son dövrlərdə hökumət tərəfindən də ixracla bağlı mühüm işlər görülür: "İxrac olunan məhsulun üç və altı faizi dəyərində vəsait sahibkara qaytarılır. İxracın təşviqi sənədi vasitəsilə digər dəstəklər göstərilir. Ümumiyyətlə, ixrac zamanı gömrük rüsumu tətbiq olunmur. Müxtəlif ölkələrdə ticarət məntəqələrimiz var. Həmin yerlərdə kənd təsərrüfatı məhsullarımız satışa çıxarılır. Dövlət tərəfindən subsidiyalaşma həyata keçirilir”. 

Sədrin fikrincə, gəlirimizi artırmaq üçün müəyyən işlər görməliyik: "Son dövrlər yaranmış 31 faizlik artım növbəti dövrlərdə o halda mümkün olar ki, bazarlarla ardıcıl işlər aparılsın. Həmin bazarlarda bizim məhsullara tələbat yüksək olsun. Azərbaycan məhsullarının qlobal bazarda rəqabət üstünlüyü böyükdür. Çünki bizim məhsulumuz təbii, orqanikdir. Düzdür, digər məhsullara baxanda bahadır. Amma təbii məhsul olduğu üçün bahalı bazarlarda daha yaxşı rəqabət apara bilərik”.

İqtisadçı Rauf Qarayevin sözlərinə görə, meyvə-tərəvəz ixracında yeni bazarlara çıxış əldə edirik: "Meyvə tərəvəzi əsasən Rusiya bazarına, Yaxın Şərqə, Körfəz ölkələrinə ixrac edirdik. Avropa İttifaqı bazarına da satış həyata keçiririk. Çin, Hindistan, Cənubi Amerika və Afrika bazarına çıxış əldə etmək istəyirdik. Baltikyanı ölkələrə də satışlarımızı həyata keçirmək niyyətimiz var idi. Artıq Çin bazarına daxil olmuşuq. Şirkətlərdən biri bu bazara daxil olmaq üçün memorandum imzaladı. Bu ölkə ilə viza rejimi də aradan qaldırıldığından həmin bazara çıxışımız daha da asanlaşıb. Maneələrdən biri də tətbiq edilən kvotalar idi. Kvotalar istədiyimiz qədər məhsul ixrac etməyə mane olurdu”.

R.Qarayev logistika problemlərindən də bəhs etdi: "Avropaya çıxış baha başa gəlir. Amma dəmir yolu vasitəsilə çıxış əldə etsək, Zəngəzur dəhlizi ilə Türkiyəyə və oradan gəmi vasitəsilə məhsullarımızı istənilən ölkəyə çatdıra bilərik. Amma bir çox ölkələrə məhsulların tez çatdırılması vacibdir. Bunun üçün soyuducu sistemlər olmalıdır. Bu cəhətdən çatışmazlıq mövcuddur. Meyvə-tərəvəz yetişdirirəmsə, həmin gün də satışını etməliyəm. Bu halda xərclərin qarşısı alına bilər. Amma bu, mümkünsüzdür. Məhsul əksər hallarda məhv olur. Bəzən yolda müəyyən problemlərə, yaxud gömrük keçidi zamanı yubanmalara görə də məhsullar sıradan çıxa bilir”. 

İqtisadçı bildirdi ki, məhsulumuzun keyfiyyətinə üstünlük versək, ixracı daha da artıra bilərik: "Qlobal bazarlarda yerimizi tuta biləcəyik. Amma Azərbaycan məhsullarına rəqib olacaq məhsullar da var. Məsələn, Rusiya bazarında Türkiyə məhsulları ilə rəqabət aparırıq. Rəqabətdə qalib gəlmək üçün məhsullarımız keyfiyyətli olmalıdır. Baxmalıyıq ki, hansı ölkələrdə məhsul yetişməsi baha başa gəlirsə, o məhsulları yetişdirməli və ixrac etməliyik. Yəni ölkələrin bazarlarını təhlil etməliyik. Hansı məhsullara daha çox tələbat varsa, onlara yönəlməliyik. İxracı artırmaq üçün istehsalı da artırmalıyıq. Bunun üçün də kənd təsərrüfatında mövcud olan problemlər aradan qaldırılmalıdır. Subsidiyalar sahibkarlar üçün əlçatan olmalıdır. Meyvə-tərəvəz ixracının artımı üçün bütün bu məsələlər nəzərə alınmalıdır”.