NASA-nın apardığı yeni araşdırmalar göstərir ki, insanlar tərəfindən həyata keçirilən iri layihələr planetimizin dinamikasına gözlənilməz təsirlər göstərə bilər.

Qaynarinfo xəbər verir ki, Çində inşa edilən və dünyanın ən böyük hidroelektrik layihəsi olan "Üç Boğaz" bəndinin yer kürəsinin fırlanma sürətini gündə 0,06 mikrosaniyə azaltdığı aşkar edilib. Bu təsir, bəndin nəhəng su anbarının yerin kütləsini yenidən "paylayaraq" onun fırlanma sürətinə təsir göstərməsi ilə əlaqələndirilir.

Bəndin dünyanın fırlanmasına təsiri necə olur?

"Üç Boğaz" bəndinin su anbarı 40 milyard kubmetr su tuta bilir. Bu nəhəng su kütləsi planetdə kütlənin əhəmiyyətli dərəcədə yenidən paylanmasına səbəb olur. Su toplandıqca yer səthindəki ağırlıq paylanması dəyişir. Bu dəyişiklik planetin fırlanma formasına və nəticədə sürətinə təsir edir.

NASA-nın alimlərindən olan Benjamin Fong Çao bu vəziyyəti belə izah edir:

"Yer sistemində kütlənin yenidən paylanması onun fırlanmasına təsir göstərir. Gündə 0,06 mikrosaniyəlik gecikmə kiçik görünsə də, bu, kütlə paylanmasının ölçülə bilən nəticəsidir".

Alimin sözlərinə görə, əgər kütlə qütblərə doğru yaxınlaşarsa, dünyanın fırlanma sürəti artır, əksinə ekvatora doğru hərəkət edəndə isə azalır.

Qlobal təsirlərə malik mühəndislik möcüzəsi

Yanqtszı çayı üzərində yerləşən, 185 metr hündürlükdə və 2 kilometr uzunluqda olan "Üç Boğaz" bəndi insanlığın ən böyük mühəndislik uğurlarından biri hesab olunur. Bu bənd 22.500 meqavat elektrik enerjisi istehsal etmək gücünə malikdir və 2020-ci ildə 112 teravat-saat elektrik istehsalı ilə rekord qırıb. Bununla belə, bəndin təsiri təkcə enerji istehsalı ilə məhdudlaşmır. Yer kürəsinin fırlanma sürətinə də təsir göstərir.

Yer kürəsinin fırlanma qabiliyyəti, onun kütləsinin fırlanma oxuna görə necə paylandığı ilə bağlıdır. Kütlə ekvatora doğru yönələndə planetin fırlanma sürəti azalır, əksinə qütblərə doğru hərəkət etdikdə isə sürət artır. "Üç Boğaz" bəndinin nəhəng su anbarı, insan mühəndisliyinin bu həssas tarazlığa necə təsir göstərə biləcəyinin əhəmiyyətli bir nümunəsidir.

Uzunmüddətli təsirlər və məsuliyyət

"Üç Boğaz" bəndi insanın böyük miqyaslı layihələr həyata keçirmək bacarığını nümayiş etdirməklə yanaşı, uzunmüddətli ekoloji problemlər və dayanıqlı inkişaf suallarını da gündəmə gətirir. Dünya fırlanma sürətindəki bu kiçik miqyaslı azalma, insan fəaliyyətləri ilə planet sistemləri arasındakı kompleks əlaqəni açıq şəkildə göstərir. Benjamin Fong Çao bildirib ki, bəndin yerin fırlanma sürətinə təsiri qaçınılmaz olduğu qədər kiçik və fərq edilməsi çətindir.

Bu cür nəhəng layihələrin daha geniş təsirlərinin diqqətlə qiymətləndirilməsi və dayanıqlı şəkildə həyata keçirilməsi zəruridir. Bu, insan fəaliyyətlərinin təbii proseslər üzərindəki təsirlərini azaltmaq baxımından vacibdir.

Aydın