Dövlət telekanalı CCTV-nin hərbi bölməsinin məlumatına görə, Çin sahil mühafizəsi bu ay "dəniz nəzarətini həyata keçirib və suveren yurisdiksiya" tətbiq edərək Sandi Cay üzərində Çin bayrağını sancıb və Spraqli adalarına suverenlik iddiası irəli sürüb.

Bu, son illərdə ilk belə hadisədir ki, Çin əvvəllər heç bir dövlətin nəzarətində olmayan rif üzərində rəsmi bayraq sancır.

Bu hadisələr Filippin və ABŞ-ın Spraqli adaları yaxınlığında sahil müdafiəsi və adaların ələ keçirilməsi üzrə irimiqyaslı "Balikatan" təlimlərinə hazırlaşdığı vaxt baş verir.

Sandi Cay cəmi 200 kvadratmetr sahəyə malik olsa da, onun strateji əhəmiyyəti böyükdür. Onun ətrafındakı sular, Filippinin Çin fəaliyyətlərini izlədiyi əsas nöqtələrdən biri olan Thitu adası ətrafı ilə kəsişir.

Ağ Ev Çinin hərəkətlərindən narahatlığını ifadə edib. Milli təhlükəsizlik şurasının sözçüsü Ceyms Hüitt bildirib:

"Bu cür addımlar regional sabitliyi təhdid edir və beynəlxalq hüququ pozur. Biz tərəfdaşlarımızla sıx məsləhətləşirik və azad və açıq Hind-Sakit okean regionuna sadiqik".

Pekinin suverenlik bəyanatı Çinin yeni süni adalar yaratmağa başlaya biləcəyi qorxularını da artırır.

Son iki ildə Filippin Çin fəaliyyətlərini izləmək üçün bu bölgədə patrul və elmi missiyaları gücləndirib. Dəniz mütəxəssisləri hesab edirlər ki, bölgədə artıq mövcud olan Çin obyektləri yetərli hərbi mövcudiyyət təmin etdiyi üçün genişmiqyaslı torpaq bərpası ehtimalı azdır.

Hazırda Çinin Sandi Cayda daimi mövcudluğu yoxdur. Filippin dəniz təhlükəsizliyi rəsmisinin sözlərinə görə, Çin sahil mühafizəsi bayrağı sancdıqdan sonra rifdən ayrılıb.

Bununla belə, Pekinin rəsmi bəyanatı Thitu yaxınlığında Çin fəaliyyətinin güclənə biləcəyinə işarə edir. Filippin 2023-cü ilin sonundan etibarən Thitu adasında bazanı modernləşdirir, uçuş-enmə zolağını və digər infrastrukturu Çin fəaliyyətinə qarşı gücləndirir.

Pentaqonun keçmiş eksperti Layl Morris bildirib:

"Çin illərdir Sandi Cay ətrafında, əsasən dəniz milis qüvvələri vasitəsilə, demək olar ki, daimi mövcudluq yaradıb. Filippin Thitu adasını və onun uçuş-enmə zolağını gücləndirməyə başladıqdan sonra bu mövcudluq daha da artıb".

Morris əlavə edib ki, bu daha çox "taktiki addım"dır və ABŞ üçün ciddi bir sınaq deyil. Lakin bu, Filippinə təzyiq edir və onları reaksiya verməyə məcbur edir:

"Əgər Çin bu obyektə fiziki olaraq tam nəzarət etsəydi, Filippin yəqin ki, cavab vermək məcburiyyətində qalardı. Ancaq bu cavabın nə olacağı hələlik bəlli deyil".

Bu eskalasiya ABŞ və Çin arasında davam edən ticarət müharibəsi fonunda baş verir. ABŞ-ın müttəfiqləri Tramp administrasiyasının reaksiyasını diqqətlə izləyirlər.

ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurasının keçmiş müşaviri Mira Rapp-Huper vurğulayıb:

"Çin Xalq Respublikası illərdir Filippinin forpostlarına təzyiqi artırır. Lakin bu addımlar ABŞ-Çin ticarət müharibəsinin kəskinləşməsi fonunda baş verir və ABŞ üçün həm reaksiya vermək çətinləşir, həm də Filippindəki müttəfiqini qorxutmuş olur".

Çin qanunvericiliyinə əsasən, sahil mühafizəsi Pekinin özünə məxsus hesab etdiyi sularda xarici gəmiləri saxlayıb yoxlaya bilər ki, bu da Filippinlə birbaşa toqquşma riskini artırır.

Çinin Sandi Cay yaxınlığındakı Subi rifindəki hərbi imkanlarına raketlər, aviasiya bazası, radarlar və dərin su limanı daxildir. Lakin Subi rifi beynəlxalq hüquqa əsasən bir cərəyan rifidir və buna görə də özünə məxsus ərazi suları yoxdur.

Aydın