"Pərakəndə satışın canlı və daim dəyişən mənzərəsində "lüks yaşam” anlayışı - yüksək səviyyəli məhsullar, nüfuzlu brendlər, yüksək qiymət etiketləri və unikal cazibəsi ilə seçilir. Bu gün cəmiyyətimizdə maraq doğuran hallardan biri də istehlakçıların hətta xeyli xərclə hədsiz baha qiymətli məhsullara sərmayə qoymağa meyil etməsidir".

Bunu Qaynarinfo-ya açıqlamasında psixoloq, Psixologiya Elmi Tədqiqat İnstitutunun sədri Elnur Rüstəmov deyib. O bildirib ki, kimliyindən asılı olmayaraq brend məhsul axtarışında olan istehlakçıların psixologiyası on ildən artıqdır ki, marketoloq və psixoloqların diqqətini cəlb edən mürəkkəb, lakin bir o qədər də maraqlı mövzudur:

"Öncə qeyd etmək lazımdır ki, lüks mallar mənəvi dəyərləri təmin etməklə yanaşı, nailiyyətin, pulun və sosial statusun güclü simvollarıdır. Psixoloji olaraq fərd düşünür ki, müxtəlif brend markaların loqosunu əks etdirən və lüks etiketləri olan məhsullara sahib olmaq sadə üslub seçimlərindən kənara çıxır. Bu obyektlər status işarəsi kimi xidmət edir, çünki onların emblemləri və dizaynları rifahı və cəmiyyətdə müəyyən yeri ifadə edir. Brendlərin fərdin status göstəricisinə çevrilməsi sosial fərqlilik və nümayiş üçün dərin kök salmış psixoloji tələb sayəsində baş verir. İstehlakçılar bu dəbdəbəli əşyalardan tez-tez sosial mövqelərini müəyyənləşdirmək, həmçinin ətraf və bütövlükdə cəmiyyət tərəfindən müəyyən bir çərçivədə qəbul edilmək üçün vasitə kimi istifadə edirlər”.

Elnur Rüstəmov əlavə edib ki, dəbdəbəli məhsulları almaq çox vaxt xoşbəxtlik, qürur və üstünlük kimi hissləri ehtiva edən emosional sferanı əhatə edir:

"İstehlakçı davranışı ilə bağlı araşdırmalar göstərir ki, brend məhsullara sahib olmaq xoşbəxtliyi və özünəinamı əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilər. Bunları seçmək, almaq və saxlamaq sadəcə maddi obyektlərdən daha çoxunu təklif edən şəxsi təcrübədir. Davam etdikcə bu hal artıq insanın fitri sevinc və şəxsi mükafat istəyinə cavab verən xüsusi xarakter quruluşuna çevrilir. Brend satınalmanın bu aspekti insanların məhsullarla əldə etdiyi daha dərin emosional əlaqələrdən bəhs edir, beləliklə bu cür satınalma aktı fərdin şəxsi səyahətinin və nailiyyətlərinin göstəricisi halına gəlir”.

Psixoloq hesab edir ki, brend markaları əldə etməyə olan düşkünlük və lüks brendlərlə əlaqəli bu davranış tərzinin bir çox səbəbi var:

"Marketinq sahəsində buna misal "halo effekti” ola bilər. Bu fenomen brendin hər hansı yaxşı keyfiyyəti ilə seçilən və məşhur olan məhsulu, müştərilərin bu brendin bütün məhsullarına qarşı baxış tərzinə müsbət təsir etdikdə ortaya çıxır. Məsələn, hansısa saat markasının dəqiqlik və mükəmməllik reputasiyası onun bütün saatlarına müsbət işıq salır və müştərilərin brendlə ilkin təcrübələri az olsa belə, onu müsbət qəbul etməsinə təsir göstərir. Bu təsir nəticəsində güclü bir marka imici yaranır və marka altında satılan hər bir məhsulun şirkətin əsas xüsusiyyətləri və dəyərlərinin nümunəsi olduğu düşünülür. Beləliklə insanlara keyfiyyətə dair güvən hissi aşılanır ki, belə emosional təsir də onların hər məhsulu əldə etmək istəmələrinə gətirib çıxarır”.

Psixoloqun fikirincə, limit və eksklüzivlik brend markaların cazibədarlığında əsas rol oynayır:

"Limitli məhsul prinsipinin insanları nadir və çətin əldə edilən əşyalara cəlb etdiyi göstərilir. Bəzi brendlər öz məhsullarını xüsusi sezonla və limitli versiya ilə istehsal edir ki, bu da tələbatı artırır və müştərilərə "ilk və nadir olmaq" hissini aşılayır. Bu strategiya limitli olanı arzulayan insan psixologiyasından istifadə edərək dəyəri maksimuma çatdırır. Müştərinin nəzərində dəbdəbəli mallar nadirliyinə görə daha cəlbedici olmaqla yanaşı, daha qiymətlidir. Bu eksklüzivlik amili, məhsulların məhdud mövcudluğunun onların cazibəsini və prestijini artırdığı lüks bazarda əsas rolda çıxış edir”.

Elnur Rüstəmovun sözlərinə görə, belə insanın psixologiyasında lüks üslub özünü ifadə etmək və şəxsiyyət olmaq üçün güclü bir vasitədir:

"Brend məhsulların belə aspekti insanın şəxsiyyətini dünyaya çatdırmaqdan ibarətdir. Bu, hər bir elementin insanın zövqünü, üstünlüklərini və cəmiyyətdəki yerini ifadə etdiyi şəxsi hekayənin bir formasıdır. Dəb vasitəsilə öz şəxsiyyətini ifadə etmək qabiliyyəti istehlakçıları lüks əşyalara sövq edən mühüm amildir. Şəxsi brendinq və identikliyin həm peşəkar, həm də sosial varlığın vacib komponentlərinə çevrildiyi dövrlərdə bu cür özünüifadə əhəmiyyət kəsb edir. Məhz buna görə də, brend mağazaların satdığı məhsullar istehlakçılara özlərini fərqləndirmək və şəxsiyyətlərini ifadə etmək üçün asan bir yol təqdim edir”.

Psixoloq deyir ki, bütün bu psixoloji tərəflərdən əlavə brend sənətkarlıq nümunələrinə qarşı xüsusi sevgisi olan insanlar da vardır ki, bu məhsullar belə insanların diqqətini çəkərək onların məmnuniyyətinə səbəb olur:

"Brend məhsulların keyfiyyətli materiallardan və qüsursuz texnikalar vasitəsilə istehsal edilməsi istehlakçıların təhtəlşüurunda öz güvənli yerini tutmağa təkan verir. Sənətə və dizayna verilən bu qiymət istehlakçının bu əşyaların istehsalına sərf olunan bacarıq, səy və yaradıcılığı nəzərə alaraq ona meyil etməsinə əsas yaradır. Beləliklə, detallara diqqət, yüksək keyfiyyətli materiallardan istifadə və dəbdəbəli məhsulların yaradılmasında iştirak edən sənətkarlıq istehlakçıları bu əşyalara cəlb edən mühüm amillərdir. Zərif sənətkarlıq və keyfiyyətə olan bu heyranlıq məhsulun maddi keyfiyyətlərindən kənara çıxıraq belə insanın psixikasında - mükəmməlliyə sadiqlik və eləcə də yüksək səviyyəli dəbi əhatə edir. Neyroelmi nöqteyi-nəzərdən dəbdəbəli malların alınması beynin mükafat mərkəzlərini aktivləşdirir, dopamin ifraz edirək həzz və məmnunluq hissi yaradır. Bu reaksiya lüks malların alınması ilə gələn emosional məmnunluq hissini gücləndirir. Brend məhsullar alanda beynin reaksiyası bu alışlarla bağlı dərin psixoloji faydaları vurğulayır. İstehlakçıların belə satınalmanın ardınca getməsinin səbəbi təkcə məhsulların özü deyil, dəbdəbəli bir şeyə sahib olmaqdan gələn emosional və psixoloji məmnunluqdur”.

Elnur Rüstəmov vurğulayıb ki, bugünkü rəqəmsal dövrdə sosial media və sosial şəbəkələrdə reklam vasitəsilə izləyicilərə psixoloji olaraq təsir edənlər "lüks həyat” qavrayışına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir:

"Trend təyin edənlər kimi görünən bu təsirçilər yüksək keyfiyyətli malları təbliğ edərkən istehlakçıların zövqlərinə də bilavasitə təsir edir və süni şəkildə brendin cəlbediciliyini artırırlar. Dəbdəbəli brendlər indi sosial media platformalarını hədəf bazarlar və qarşılıqlı əlaqə üçün əsas vasitə kimi istifadə edirlər. Bu gün "influencerlər”in istehlakçıların rəftarlarına və hərəkətlərinə təsiri qaçılmazdır. Beləliklə, bu dinamika şirkətlərin müştərilərlə əlaqələr qurmaq və satışları artırmaq üçün lüks marketinqin əsas komponentinə çevrilib”.

Elnur Rüstəmov sonda qeyd edib ki, lüks alışların arxasında duran psixologiya mürəkkəb və çoxşaxəli bir hadisədir:

"Brend marka məhsulları sosial, psixoloji və emosional aspektlərin birləşməsi ilə fərdlərə daha da cəlbedici təsir bağışlayır. Bunlara prestij, emosional həzz, brend təsiri, nadir şeylərin cazibəsi, dəb vasitəsilə özünü ifadə etmək, sənətkarlığın qiymətləndirilməsi, nevroloji mükafatlar, marketinqin təsiri, rəqəmsal təsir və mədəni əhəmiyyət daxildir. Marka bazarı inkişaf etməyə davam etdikcə, bu psixoloji amilləri başa düşən və onlara cavab verən brendlər öz izləyiciləri ilə daha çox əlaqə qurur. Lüks məhsul istehlakçılara özlərini ifadə etmək, emosional həzz almaq və sosial mühitlərində üstünlük əldə etmək üçün bir çox yollar və şans təklif edir. Elementlərin bu birləşməsi bizim meylimizi dəbdəbəyə yönəldən və lüks keyfiyyətin həyatımızda aktuallığını vurğulayan mürəkkəb bir mənzərəni ortaya qoyur”.

Bahar Rüstəmli