Xəbər lenti

Dünyanın ən yüksək dağ çayı getdikcə daha dayanıqsız olur: Səbəb iqlim dəyişikliyidir
Dünya 22:00 14.10.2025

Dünyanın ən yüksək dağ çayı getdikcə daha dayanıqsız olur: Səbəb iqlim dəyişikliyidir

Tibet yaylasının ürəyindən axan Yarlung Tsangpo çayı - təxminən 2000 km uzunluğu ilə bölgənin ən böyük və dünyanın ən hündür dağ çayıdır. NASA-nın Yer Rəsədxanasının məlumatına görə, o, dəniz səviyyəsindən orta hesabla 4000 metr yüksəklikdə axır və bu göstəriciyə görə Yer kürəsində bənzəri yoxdur.

Qaynarinfo-nun məlumatına görə, son illərdə aparılan müşahidələr göstərir ki, bu çay getdikcə daha sürətlə formasını dəyişir, bu isə gələcək onilliklərdə region üçün ciddi təhlükələr yarada bilər.

NASA-nın yeni peyk görüntülərində Çjananq bölgəsindəki Yarlung Tsangponun çoxsaylı qollarla bölünmüş, dolama hissəsi aydın görünür. Məhz bu yerdən sonra çay dünyanın ən dərin quru kanyonu sayılan - Yarlung Tsangpo Böyük Kanyonuna daxil olur. Onun dərinliyi 6000 metrə çatır, bu da ABŞ-dakı Qrənd Kanyonun dərinliyindən təxminən üç dəfə çoxdur.

Geoloqlar çayı "şaxələnmiş çay sistemi” adlandırırlar. Yəni, onun bir neçə qolu daim bir-birindən ayrılır və yenidən birləşir, qumlu adacıqlar isə fasiləsiz olaraq əmələ gəlir və yenidən itməyə meyillidir. Texas Universitetindən geoloq Zoltan Silvestrin sözlərinə görə, bu proses o qədər intensivdir ki, qum adalarında bitkilər sabit şəkildə kök sala bilmir.

1988–2025-ci illəri əhatə edən 37 illik peyk animasiyası göstərir ki, Yarlung Tsangponun forması hər il nəzərəçarpacaq dərəcədə dəyişir. 2014-cü ildə onun üzərindən tikilmiş dar körpü belə, çayın istiqamət dəyişməsinə baxmayaraq hələ də yerində qalmaqdadır.

Çayın mənbəyi Angsi buzlağıdır, lakin bu buzlaq son onilliklərdə antropogen iqlim dəyişikliyi səbəbindən böyük həcmdə su itirib. Əriyən buz suları çayın çöküntü yükünü artıraraq eroziya riskini və sahil çökmələrini gücləndirir.

2024-cü ildə aparılan tədqiqat göstərib ki, Tibet yaylasındakı 13 böyük çayda oxşar proseslər müşahidə olunur. Bu, həm ekosistemlər, həm infrastruktur, həm də yer relyefinin sabitliyi üçün ciddi təhlükə yaradır.

Nəticədə, Yarlung Tsangpo Hindistana daxil olduqdan sonra Braxmaputra çayının tərkibinə qarışır və daha 2900 km axaraq Qanq çayının deltası vasitəsilə Hind okeanına tökülür.

Aydın

Sorğu

Saytda hansı materialların daha çox olmasını istərdiniz?
--> -->