İnsanların heyranlıqla izlədiyi Anxel şəlaləsi və ya səsi ilə məşhur Niaqara şəlaləsi kimi təbii möcüzələr hər il milyonlarla ziyarətçini cəlb edir. Lakin bu ikonik şəlalələri nəhənglik baxımından kölgədə qoyacaq daha böyük və təsirli bir su axını mövcuddur.

Qaynarinfo "Earth" jurnalına istinadən xəbər verir ki, bu "gizli" nəhəng şəlalə, bir dağ yamacından və ya uçurumdan axan su kütləsi deyil. Əksinə, Şimal Buzlu okeanının buzlu sularının dərinliklərində yerləşən və insan gözünə görünməyən bir möcüzədir. Bu, dünyanın ən böyük şəlaləsi hesab edilən Danimarka boğazı kataraktıdır.

Şəlalələr necə yaranır?

Adətən şəlalələr quru ərazilərdə əmələ gəlir və bir çayın və ya axının ərazi boyunca qəfil düşüş nöqtəsinə çatması ilə formalaşır. Su bir uçurumdan və ya dik bir çıxıntıdan aşağı axaraq təsirli bir mənzərə yaradır. Şəlalələrin davamlı axını zamanla torpağı və qayaları aşındırır, bu isə onun formasını dəyişir və daha hündür hala gətirir. Lakin Danimarka boğazındakı bu nəhəng su axını karada yerləşən şəlalələrdən fərqli olaraq, dənizin dərinliklərində yaranır və onun təbiəti tamamilə unikal və heyrətamizdir.

Danimarka boğazı kataraktı: dünyanın ən böyük şəlaləsi

Danimarka boğazı kataraktı İslandiya və Qrenlandiya arasında, Şimal Buzlu okeanın sularında yerləşir. Bu sualtı şəlalənin təəccüblü bir xüsusiyyəti var: onun dik düşüşü 3500 metrdir. Bu, Venesueladakı 979 metrlik Anxel şəlaləsindən təxminən üç dəfə yüksəkdir. Bununla yanaşı, bu sualtı şəlalənin eni də heyrətamizdir - təxminən 480 kilometrə yayılır.

Bu nəhəng su axını yalnız Şimal dənizlərindən gələn soyuq su ilə Atlantik okeanından gələn daha isti suyun qarşılaşması nəticəsində meydana gəlir. Temperatur və duzluluq fərqləri suyun sıxlığını dəyişdirərək, okean dibində çox güclü bir axın yaradır. Bu axın, Danimarka boğazı kataraktının yaranmasına səbəb olan əsas mexanizmdir. Hər saniyədə təxminən 3,2 milyon kubmetr su bu şəlalədən axır - bu isə Amazon çayının Atlantik okeanına tökdüyü su miqdarından qat-qat çoxdur.

İnsan gözündən uzaq möcüzə

Danimarka boğazı kataraktı, görkəmi ilə Anxel və Niaqara şəlalələri kimi gözə çarpmır. Onun mövcudluğu yalnız yüksək texnologiyalı okeanoqrafik alətlərlə təsbit edilə bilir.

İngiltərədəki Milli Okean Mərkəzinin tədqiqatçısı Mayk Kler deyir: "Əgər bu şəlalənin altında olsaydınız, çox güman ki, baş verənlərin çoxunu hiss etməzdiniz".

Lakin sakit okean səthinin altında, güclü təbii proseslər dünya iqlimini və okean axınlarını idarə edir.

Bu nəhəng sualtı şəlalənin mənşəyi min illər əvvələ gedib çıxır. Təxminən 17,500-11,500 il əvvəl, son Buz Dövrü zamanı bu unikal şəlalənin təməli qoyulub. Böyük buzlaqların formalaşdırdığı relyef, temperatur dalğalanmaları və okean axınları bu fenomeni yaradan əsas amillər olub.

Planetin qlobal sistemi üçün həyati əhəmiyyəti

Danimarka boğazı kataraktı yalnız təsir edici ölçüləri ilə seçilmir, həm də dünya okean axınlarının və termohalin dövriyyəsinin (suyun istilik və duzluluğa əsaslanan dövranı) mühüm hissəsidir. Bu dövriyyə, qlobal istilik yayılmasında, qida maddələrinin daşınmasında və enerji paylanmasında əsas rol oynayır. Bu proses dünyanın dörd bir yanındakı iqlim və ekosistemlər arasında bir-birinə bağlılıq yaradır.

Alim Anna Sançez Vidal bildirir: "Burada baş verənlər dünyanın hər yerində hiss olunur. Bu axınlar bütün ekosistemləri və iqlimləri birləşdirən dalğalanma effekti yaradır".

Fərqlilik və bənzərsiz möcüzə

Bu sualtı şəlalənin bir başqa diqqətçəkən xüsusiyyəti Şimal dənizlərinin buz kimi suları ilə daha isti Atlantik suları arasındakı kəskin ziddiyyətdir. Bu fərq, başqa heç bir yerdə görülməyən dərəcədə güclü və geniş axınlar yaradır. Dünya okeanının dərinliklərində belə, Danimarka boğazı kataraktı kimi nəhəng təbii hadisələr hələ də az məlumdur və bu, təbiətin gücünün gözəgörünməz şəkildə necə işlədiyini bir daha sübut edir.

Beləliklə, dünyanın ən böyük şəlaləsi nə Anxel, nə də Niaqara şəlaləsidir. Ən böyük və ən təsir edici şəlalə, insan gözündən uzaq, okeanların dərinliklərində mövcuddur və bu təbiət möcüzəsi, dünyanın qlobal sistemini idarə edən mühüm bir parça kimi fəaliyyət göstərir.

Aydın