Qaynarinfo xəbər verir ki, Uelsin yarısı böyüklüyündə olan bu sirli quruluş Antarktidanın dərinliklərində yerləşir və alimlərə görə, bu kəşf Yer kürəsinin gələcəyi barədə mühüm ipucları daşıya bilər.

Qitənin dərinliklərində gizli geoloji dünya

Dünyanın ən soyuq və sirli qitəsi olan Antarktida, onilliklərdir elm adamlarının maraq mərkəzindədir. Donmuş səthin altında gizlənən bu dünya, planetimizin geoloji keçmişinə işıq salmaqla yanaşı, qlobal iqlim dəyişikliyinin gələcək təsirlərini anlamaqda da böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Son illərdə aparılan tədqiqatlar, qitənin altında əvvəllər müəyyən edilməmiş nəhəng qayalı strukturların və qeyri-adi geoloji formaların mövcudluğunu üzə çıxarıb. Yeni kəşflər təkcə Yer tarixi barədə anlayışımızı dərinləşdirmir, həm də buzlaqların altındakı potensial mikrobioloji həyat formaları və viruslar kimi mövzuları yenidən gündəmə gətirir.

İndi isə alimlər Qərbi Antarktika Buz Qatının altında daha əvvəl heç görünməmiş nəhəng bir qranit kütləsini aşkarlayıblar.

Uelsin yarısı böyüklüyündə nəhəng qayalıq

Bu araşdırma İngiltərə Antarktika Tədqiqatları Qurumu (BAS) tərəfindən həyata keçirilib. Nəticələrə görə, təxminən 100 kilometr enində və 7 kilometr qalınlığında olan bu qayalıq, Uelsin yarısı qədər ərazini əhatə edir. Qranit kütləsinin "Pine Island” buzlağının altında yerləşdiyi və təxminən 175 milyon il əvvəl — yəni Yura dövründə — formalaşdığı bildirilir.

Bu kəşf, Antarktidanın geoloji quruluşu barədə mühüm məlumat verməklə yanaşı, buzlaqların hərəkət mexanizmlərini və iqlim dəyişikliyinə necə reaksiya verdiklərini anlamaqda da yeni imkanlar yaradır.

"Buz qatının keçmiş hərəkətləri barədə yeni məlumatlar əldə etdik"

Alimlərə bu kəşfi həyata keçirməyə, bölgədəki dağlarda tapılan qeyri-adi çəhrayı qranit parçaları yardım edib. Həmin daşlar bölgənin əsasən qara bazalt qayalarından tamamilə fərqli idi. Araşdırmalar nəticəsində bu qranit parçalarının, buzlaqlar tərəfindən keçmişdə dağların zirvələrinə daşınmış daha böyük qayaların qalıqları olduğu müəyyənləşdirilib.

Tədqiqatın aparıcı müəllifi, İngiltərə Antarktika Tədqiqatları Qurumunun geofiziki Dr. Tom Cordan bildirib:

"Səthdə gördüyümüz bu çəhrayı qranit parçaları, buz qatının altında gizlənmiş nəhəng bir qranit massivinin mövcudluğuna işarə edir. Biz təkcə bu qayaların mənşəyini deyil, həm də buzlaqların keçmişdə necə hərəkət etdiyini müəyyən edə bildik".

Cazibə qüvvəsi xəritələşdirməsi ilə təsdiqlənib

Elm adamları, bu qranitlərin mənşəyini müəyyən etmək üçün "Hudson” dağları üzərində uçuşlar həyata keçirərək, Yer kürəsinin cazibə sahəsindəki kiçik dəyişiklikləri ölçüblər. Bu dəyişikliklər yeraltındakı kütlələrin sıxlığına görə fərqləndiyi üçün, ölçmələr qranit kütləsinin mövcudluğunu dəqiqliklə təsdiqləyib.

Araşdırmaya əsasən, "Pine Island” buzlağının altında çox sıx və fərqli tərkibli qranit layı yerləşir. Bu, buzlaqların min illər əvvəl necə hərəkət etdiyini və ərazinin geoloji formasını necə dəyişdirdiyini anlamaqda yeni ipucları təqdim edir.

Qara bazaltlardan 75 milyon il daha qədim

Hudson dağlarında tapılan çəhrayı qranitlər, ətrafdakı qara bazaltlardan təxminən 75 milyon il daha qədimdir. Bu fakt, bölgənin geoloji tarixini yenidən nəzərdən keçirməyə və buz qatlarının təkamülünü anlamağa imkan yaradır.

BAS mütəxəssisi Dr. Yoann Conson bildirib:

"Bu qayalar, Yer kürəsinin geoloji və iqlim tarixini anlamaqda inanılmaz dərəcədə dəyərli məlumatlar təqdim edir. Onlar buz qatlarının dərinliklərində nələrin gizləndiyini anlamaqda əsas rol oynayır".

Kəşfin iqlim dəyişiklikləri üçün əhəmiyyəti

"Pine Island” buzlağı son 30 ildə Antarktidada ən sürətli ərimələrdən birini yaşayır. Bu qranit kütləsinin quruluşu və yerləşməsi, buzun necə hərəkət etdiyini və ərimə sularının hansı istiqamətə axdığını anlamaqda yeni modellərin qurulmasına imkan verəcək.

Qlobal səviyyədə artan təhlükə

Alimlər xəbərdarlıq edir ki, bu cür tədqiqatlar dəniz səviyyəsinin gələcəkdə necə dəyişəcəyinə dair proqnozları daha da dəqiqləşdirəcək. Beynəlxalq araşdırmalara görə, hətta Paris İqlim Razılaşması hədəflərinə tam əməl olunsa belə, 2300-cü ilə qədər dəniz səviyyəsinin 1,2 metrədək qalxa biləcəyi ehtimal olunur.

Bu artım, London, Şanxay, Florida, Banqladeş və Maldiv adaları kimi aşağı sahil bölgələrində milyonlarla insan üçün ciddi təhlükə yaradır.

Potsdam İqlim Təsiri Araşdırma İnstitutunun alimi Dr. Matias Menqel bildirib:

"Dəniz səviyyəsinin qalxması yavaş bir proses kimi görünsə də, qarşıdakı 30 il bu baxımdan həlledici olacaq. Bu dövrdə atılacaq addımlar gələcək yüzilliklər boyu nəticə verəcək".

Tədqiqatçılar qeyd edir ki, atmosferdə yığılan istixana qazları buzlaqların əriməsini sürətləndirir və bu prosesin qarşısının alınmaması, Yer iqlimi üçün geri dönməz nəticələr yarada bilər.

Aydın